راهکارهای کاهش افت سطح آب‌های زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت لاور - استان هرمزگان)

نوع مقاله : فنی ترویجی

نویسندگان

1 فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی _آبخیزداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات سیرجان

2 فارغ التحصیل کارشناسی جغرافیا- برنامه ریزی روستایی دانشگاه زابل

چکیده

کمبود آب و عدم مدیریت صحیح منابع آب قابل دسترس، بحران آبی را ایجاد می‌کند که وقوع خشکسالی‌ها باعث تشدید آن می‌گردد و دارای ابعاد مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی است. هدف این تحقیق، بررسی کمیت آ‌ب‌های زیرزمینی دشت لاور بخش فین از توابعشهرستان بندرعباس، شناسایی و ارزیابی پی‌آمدهای ناشی از برداشت بی‌رویه از سفره آب زیرزمینی و ارائه راه‌کارهای مفید برای مشکلات پیش‌رو است. به منظور انجام این پژوهش، آمار شش چاه مشاهده‌ای در یک دوره 20 ساله (1394-1374) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور کلیه اطلاعات هواشناسی، هیدرولوژیکی، هیدروژئولوژیکی، زمین شناسی و جغرافیایی منطقه جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل شده است. پس از آن افت سطح ایستابی، کسری مخزن منطقه آب زیرزمینی دشت محاسبه گردید. طبق محاسبات انجام شده سطح آب زیرزمینی دشت در طی دوره 20 ساله 28/4 متر افت داشته که به‌طور متوسط سالانه 21 سانتی‌متر افت سفره بوده است. با توجه به این‌که از منابع سطحی حدود 10درصد و از منابع زیرزمینی حدود 90درصد برداشت انجام می‌شود و بیش‌ترین میزان آب برداشتی از منابع آب زیرزمینی صرف آبیاری زمین‌های کشاورزی می‌شود، با حفاظت آب در کشاورزی و بهبود روش‌های آبیاری بعلاوه انجام اقداماتی همچون بیان مشکلات و افزایش سطح دانش بهره‌برداران و کنترل دقیق در برداشت از منابع آب زیرزمینی با نصب کنتورهای حجمی از می‌توان میزان افت سطح آب زیرزمینی و پیامدهای ناشی از آن را به‌حداقل رساند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategies to Reduce Groundwater Level Decline (The Case Study ofLavar Plain inHormozgan Province)

نویسندگان [English]

  • Hamid Moslemi 1
  • Raheleh Darvishi 2
1 Watershed of Islamic Azad University, Science and Research Sirjan
2 فارغ التحصیل کارشناسی جغرافیا- برنامه ریزی روستایی دانشگاه زابل
چکیده [English]

Water scarcity and mismanagement of available water resources leads to water crisis that might be furtherheightened underdrought conditionswith dire environmental, social, and economic outcomes.The present study was implemented to determine the quantity of groundwater resources in the Lavar-Fin Plain,Bandar Abbas City, to identify and assess the consequences of indiscriminate groundwater withdrawals, and to developuseful solutions forthe problems ahead. For the purposes of this study,the meteorological, hydrologic, geological, and geographical data obtained on six observation wells in the study plain collected over a 20-year period (1995-2015) were analyzed to determine the overdraft, groundwater levels drop, and water deficit of the aquifer.It was foundthat the groundwater level underwent a drop of 4.28 meters (or, an annual average of 21 cm)over the 20-year study period. Given the fact that surface water resources account for 10% and groundwater resources account for about 90% of the abstractionin the regionand, further,that most of the withdrawal from groundwater resources is consumed for irrigation, it follows that the water table decline and its dire consequences can be abated by water conservation in theagriculture sector throughimproved irrigation systems along withsuch measures as raising public awareness of the imminent problems, raising users’ knowledge of water conservation methods, exercising accurate control measures to restrict water withdrawals through installing metering devices, issuing no new drillinglicenses, and changing cropping patternsin the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Groundwater
  • Water Table Drop
  • Lavar plain
  • Management remedies
  1. ابراهیمی لویه، ع ( 1387) بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و پیامدهای آن (مطالعه موردی: دشت رفسنجان). مجله تحقیقات منابع آب ایران، دوره 4، (3): 70-73.
  2. ابراهیمی، ن.، قدیمی عروس محله، ف،. و وفاخواه، م (1378) بررسی بحران منابع آب دشت زرند ساو، اولین کنفرانس زمین شناسی مهندسی و محیط زیست ایران، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، جلد دوم: 707-701.
  3. اژدری، ز. فلامرزی، ی. پالیزدان،ن.  و فتح زاده، ع (1395). بررسی نوسانات سطح آب زیرزمینی دشت تویسرکان در دو مقیاس نقطه‌ای و منطقه‌ای. فصلنامه هیدروژئومرفولوژی، شماره 8، پاییز، صفحات 141-160.
  4. اکبری، م. جرگه، م. ر. و مدنی سادات، م (1388) بررسی افت سطح آب های زیرزمینی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مطالعه موردی: آبخوان دشت مشهد). پژوهش­های حفاظت آب و خاک (علوم کشاورزی و منابع طبیعی) : دوره 16 ، شماره 4 ، از صفحه 63 تا صفحه 78 .
  5. اکرامی، م. شریفی، ذ. ملکی نژاد، ح. اختصاصی، م.ر (1390). بررسی روند تغییرات کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی دشت یزد- اردکان در دهه 88-1379، فصلنامه طلوع بهداشت، سال دهم، شماره دوم و سوم، پاییز و زمستان، صفحات 91-82.
  6. جمشیدی، م (1391) بحران آب زیرزمینی در آبخوان جهرم و روش‌های کاهش آن. پایان نامه کارشناسی ارشد زمین شناسی- آب شناسی، دانشکده علوم ، دانشگاه شیراز، 260 صفحه
  7. چوپانی، س و م. دمی زاده ( 1393) بررسی پیامدهای ناشی از افت سطح آب زیرزمینی در دشت میناب. نخستین همایش منطقه ای دریا، توسعه و منابع آب مناطق ساحلی خلیج فارس. 11 صفحه.
  8. شاهی دشت، ع.ر (1387) ارزیابی اثرات زیست‌محیطی برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی استان کرمان و ارائه راهکارهای مدیریتی(همراه با کاربرد نرم افزار ArcGIS) ، پایان نامه کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 294 ص.
  9. شرکت آب منطقه‌ای استان هرمزگان  ( 1386). گزارش مطالعات دشت لاور بخش فین.
  10. صمدی، ر. بهمنش، ج. و رضایی، ح (1394) بررسی روند تغییرات تراز آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت ارومیه). نشریه پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، جلد 21، شماره 4، صفحات 67 -84.
  11. عبدی، پ.، امینی، ع.، و اخروی، ر (1379) بررسی وضعیت منابع آب دشت زنجان و ارائه راهکارهائی برای مقابله با خشکسالی منطقه، اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی، کرمان، جلد دوم: -571-561.
  12. علیزاده، ا (1391)  اصول هیدرولوژی کاربردی، دانشگاه امام رضا (ع). 946 صفحه.
  13. غلام دخت بندری،م. پیمان رضایی،پ. چوپانی، س. امانی، ح.  کرتی خورگو،م (1395) تاثیر برداشت آب زیرزمینی در ایجاد شکاف و فرونشست زمین در منطقه نازدشت رودان، شمال خاوری هرمزگان. همایش تخصصی پدیده فرونشست در ایران، 12 صفحه.
  14. فتحی، ف.، و زیبایی، م (1389) عوامل موثر در مدیریت بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی با استفاده از مدل برنامه‌ریزی چند هدفه: مطالعه موردی دشت فیروزآباد"، مجله علوم آب و خاک- علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، شماره 165:155-155.
  15. قبادی،ع.ا. (1392). چالش‌های پیش‌روی منابع آب زیرزمینی کشور و راه‌کارهای قابل اجرا، اولین سمینار تخصصی هیدرولوژی، سازمان زمین شناسی ایران.
  16. لشکری پور، غ. ر.، غفوری، م.، و دم‌شناس، م (1387) تأثیر افت سطح آب زیرزمینی بر کیفیت آب‌های زیرزمینی در دشت فریمان – تربت جام ، دوازدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران: 886-880.
  17. لشکری پور، غ. ر.، رستمی بارانی، ح. ر.، کهندل، ا. و ترشیزی، ح (1385) افت سطح آب زیرزمینی و نشست زمین در دشت کاشمر"، دهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم، 2438-2428.
  18. کریمی،م و حداد،م.ر (1394) مدیریت بهره وری پایدار از منابع آب زیرزمینی دشت مه ولات. مجله مهندسی منابع آب، سال هشتم، صفحات 22-13.
  19. مسلمی، ح (1394) بررسی اثر پخش سیلاب بر منابع آب زیرزمینی دشت هشتبندی (استان هرمزگان). پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی- آبخیزداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات سیرجان، 99 صفحه.