تحلیل، بررسی و تبعات میزان توجه به نظام‌های بهره‌برداری کوچک و بزرگ در سال‌های قبل و بعد از انقلاب

نوع مقاله : فنی ترویجی

نویسنده

گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، مرکز آموزش عالی امام خمینی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

چکیده

هدف این مقاله شناسایی سمت و سوی برنامه­های توسعه کشاورزی در 6 برنامه عمرانی قبل از انقلاب و 5 برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بعد از انقلاب از منظر توجه به نظام­های بهره­برداری کشاورزی بزرگ و یا کوچک است. برای این منظور در مقطع مورد مطالعه با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای، گزارش برنامه های مورد نظر مورد مطالعه قرار گرفت. اسناد مورد بهره­برداری در تحقیق از لحاظ نقد درونی و بیرونی مورد تأیید می باشند. نتایج به دست آمده نشان می­دهد که در سال های قبل از انقلاب و در برنامه های عمرانی اول تا پنجم سمت و سوی دولت غالباً معطوف به توسعه واحدهای بهره­برداری بزرگ در مقایسه با واحدهای دهقانی بوده است و همین امر موجب تحمیل شرایط سخت به واحدهای کوچک گردید. اما، در برنامه ششم عمرانی دولت سیاست­های خود را تغییر و واحدهای دهقانی را مورد حمایت قرار داد. در سال های بعد از انقلاب و در برنامه های با عنوان توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شاهد سمت گیری بیشتر دولت به سمت واحدهای بهره برداری بزرگ هستیم و فقط در برنامه پنجم است که این جهت گیری تا حدی و از طریق حمایت دولت از یکپارچه سازی اراضی کشاورزی کوچک تعدیل می شود. به این ترتیب، عدم حمایت و تضعیف واحدهای کوچک به عنوان نظام بهره برداری غالب در سال های قبل و بعد از انقلاب موجب ناپایداری و آسیب پذیری این واحدها از ابعاد گوناگون بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Orientations before and after the Islamic Revolution in Developing Small and Large Land use Systems

نویسنده [English]

  • Abbas Norozi
Dept. of Agricultural Development and Management, Imam Khomaini Higher Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Karaj, Iran
چکیده [English]

It is the objective of the present study to identify the orientations in agricultural development plans regarding land use and farm unit development as adopted by the six development plans executed prior to the Islamic Revolution in 1979 and the five economic, social, and cultural development plans executed after 1979. For this purpose, a literature review was conducted using the published reports on the above-mentioned plans and the validity of the documents reviewed was verified by both internal and external critical analyses. .The results from the review revealed that the state government in all the pre-revolution development plans and in the first five post-revolution ones was focused on developing large-scale farm units rather than peasant ones, which led to strict limitations on small units. In the sixth development plan, the government shifted to supporting peasant units. In the post-revolution development plans, a greater focus is witnessed on large farm units. It is only in the fifth post-revolution development plan that this is partly moderated through supporting integration of small agricultural lands. It is, therefore, the absence of support and the impoverishment of small farm units as the dominant land use system that caused unsustainability and vulnerability in peasant farm units throughout most of the years before and after the Islamic Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development plans
  • Agricultural development
  1. اشرف، ا. 1383. از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی. پژوهش نامه متین. ترجمه محمدسالار کسرایی. 22: 142- 109.
  2. پورآرین، ف. و ا. خداپرست. 1390. تکاپوهای دولت جمشید آموزگار برای جلوگیری از انقلاب اسلامی. پژوهشنامه متین. 53: 90- 75.
  3. حسینی کازرونی، م. ر. 1374. بررسی تطبیقی ساختار اقتصادی تولید در واحدهای بهره­برداری. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. وِیژه نامه کشاورزی ایران و بازارهای جهانی: 297- 272.
  4. سازمان برنامه. 1339. گزارش نهایی طرح­های تمام شده برنامه عمرانی هفت ساله دوم. سازمان برنامه هفت ساله دوم.
  5. سازمان برنامه . 1341. گزارش مقدماتی برنامه عمرانی سوم ایران(از مهر 1341 تا پایان 1346). سازمان برنامه.
  6. سازمان برنامه. 1346. برنامه چهارم عمرانی کشور. سازمان برنامه.
  7. سازمان برنامه و بودجه. 1351. برنامه پنجم عمرانی کشور. سازمان برنامه و بودجه.
  8. سازمان برنامه و بودجه. 1355. خطوط کلی، هدف­ها، سیاست­ها و خط­مشی­های برنامه عمرانی ششم 1361- 1357. سازمان برنامه و بودجه.
  9. سازمان برنامه و بودجه. 1368. قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. سازمان برنامه و بودجه.
  10. سازمان برنامه و بودجه. 1374. قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. سازمان برنامه و بودجه.
  11. سازمان برنامه و بودجه. 1379. قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. سازمان برنامه و بودجه.
  12. سازمان برنامه و بودجه. 1383. قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. سازمان برنامه و بودجه.
  13. سازمان برنامه و بودجه. 1389. قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. سازمان برنامه و بودجه.
  14. ساعدلو، ه. 1357. مسائل کشاورزی ایران. شماره 9. انتشارات رواق. تهران. 128 صفحه.
  15. عباسی زاده قنوانی، م. ص. ، ع. پاپ زن، و ع. ا. میرک زاده.1391. تحلیل پایداری نظام بهره برداری خانوادگی در روستای خانم آباد، شهرستان کرمانشاه. فصلنامه روستا و توسعه. 15 (3) : 114 – 95.
  16. عجمی، ا. 1355. نقش نظام بهره­برداری دهقانی در توسعه کشاورزی. مطالعات جامعه شناختی. 6: 202- 189.
  17. عوض­زاده، س. ع. و ا. کرمی. 1394. تبیین پایداری نظام­های بهره­برداری خرد دهقانی: مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان بویراحمد. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. 2 (1): 41- 27.
  18. محبوبی، م. ر. و ن. م. آبیار. 1390. مقایسه بهره­وری متوسط عوامل تولید در نظام­های بهره­برداری (استان گلستان). فضلنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی. 283: 229- 218.
  19. مرکز آمار ایران. 1394. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی کشاورزی کل کشور – 1393. تهران: مرکز آمار ایران.           119 صفحه.
  20. ملک، ح. و م. علیمراد. 1356. گزارش سفر خوزستان، مطالعه نظام­های کشاورزی سنتی، شرکت سهامی زراعی و شرکت کشت و صنعت. مرکز تحقیقات روستایی و اقتصاد کشاورزی، وزارت کشاورزی و عمران روستایی.
  21. نادری، ع. و م. سیف نراقی. 1370. روش­های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی، با تأکید بر علوم تربیتی. چاپ سوم. انتشارات بدر. تهران. 177 صفحه.
  22. نفیسی، م. 1328. گزارش آقای دکتر مشرف نفیسی، مدیر عامل سازمان برنامه درباره عملیات سازمان برنامه هفت ساله در سال 1328. سازمان برنامه هفت ساله اول.
  23. نکویی نائینی، س.ع. ، ی. قنبری، و ح. برقی. 1395. سنجش پایداری نظام­های بهره­برداری موجود در بخش کشاورزی استان اصفهان(خرد دهقانی، تعاونی تولید روستایی، و شرکت سهامی زراعی). جغرافیا و پایداری محیط. 20: 53- 39.
  24. نوروزی، ع. 1388. تاریخ شفاهی ترویج کشاورزی در ایران. گفتگو با دکتر اسماعیل شهبازی. شماره 130. جهاد دانشگاهی مشهد. مشهد. 207 صفحه.