نوع مقاله : فنی ترویجی

نویسندگان

• محمد پسندیده ¹
• محمدجعفر ملکوتی ²
• کریم شهبازی ³
• زهرا محمداسماعیل ⁴

¹ موسسه تحقیقات خاک و آب

² استاد گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران.

³ دانشیار موسسه تحقیقات خاک و آب

⁴ محقق موسسه تحقیقات خاک و آب

چکیده

طبق مطالعات انجام‏شده، 8/71 درصد اراضی کشاورزی کشور دارای فسفر قابل‏جذب کمتر از 15 میلی‏گرم بر کیلوگرم می‏باشد. ازطرف‏دیگر، مصرف بیش‏ازحد کودهای فسفاتی در خاک‌های آهکی، افزون‏بر ارزبری فراوان، موجب انباشتگی فسفر و کاهش جذب ریزمغذی­ها به‏ویژه روی (Zn) در محصولات کشاورزی می‌شود. از کودهای فسفاتی مصرفی تنها 15 تا20درصد توسط گیاهان در هر سال جذب می‌شود و مابقی در خاک­های زراعی با  pHبالا و آهکی تثبیت و باعث افزایش فسفرکل خاک می‏شود که می‏تواند باعث بروز مسائل و مشکلات ­محیط‌زیستی در برخی مناطق که نزدیک به دریاچه بوده ویا آب‏های سطحی به‏عنوان آب شرب استفاده می‏شود، گردد. بدین‏ترتیب، بایستی به‏دنبال شاخص‏هایی بود تا درعین اینکه نیاز گیاه را درنظر می‏گیرد، مانع از معضلات محیط‏زیستی گردد. از دیگرسو، آزاد‏شدن فسفر در خاک­های آهکی به‏مراتب آسان­تر از خاک‌های اسیدیاست. زیرا، انرژی اتصال یون فسفات به کلسیم پنج مرتبه کمتر از انرژی اتصال آن به آهن و آلومینیم است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که مصرف کودهای فسفاتی باید مبتنی بر نتایج تجزیه خاک بوده و در توصیه مصرف کودهای فسفاتی، ضمن توجه به حدبحرانی آن، به مقدار فسفرکل خاک نیز توجه کرد. بنابراین، در خاک‌های زراعی که با انباشتگی فسفر روبه­رو بوده و شاخص محیط‏زیستی اجازه مصرف کود را نمی‏دهد، می‏توان با اعمال روش‌هایی مناسب از جمله مصرف کودهای فسفاتی بر پایة نتایج تجزیه خاک، افزایش مواد آلی و استفاده از کودهای زیستی حل‌کننده فسفات امکان‌ استفاده از فسفر غیرقابل‌جذب خاک را افزایش داده و ضمن تأمین فسفر موردنیاز گیاه و پایداری تولید و بهینه‏سازی مصرف کود از مخاطرات محیط‏زیستی پیشگیری نمود.

کلیدواژه‌ها

• فسفر
• فسفرکل
• شاخص محیط‌زیستی
• کودهای زیستی

عنوان مقاله [English]

Management of Phosphate Fertilizer Application based on Soil Test Analysis Results and Environmental Indicators

نویسندگان [English]

• Mohammad Passandideh ¹
• M.J M ²
• K SH ³
• Z M ⁴

چکیده [English]

 
Study has shown that the soil available-P content in 71.8% of the agricultural lands in Iran falls below 15 mg. kg^-1. Moreover, excessive use of P-fertilizers in calcareous soils not only increases costs but also leads to P-accumulation and reduced uptake of micronutrients, especially Zinc, to pose serious threats to public health. Generally, only a small percentage (15‒20%) of P-fertilizers used each year may be absorbed by plants while the remaining portion precipitates to increase soil total-P in lands with high pH levels. This process can cause environmental problems in areas close to lakes or those near surface waters used to supply drinking water. These observations warrant the quest for indicators that address both plant requirements and adverse environmental effect. It is worth noting that P is far more easily released in calcareous soils than in acidic ones because the bond between phosphate ions and calcium is by five times weaker than that between phosphate ions and iron or aluminum. It may, therefore, be concluded that application of P fertilizers should be based on local soil analysis and that P fertilizers should be recommended in soils whose available phosphorus concentration is below a critical level. Thus, such appropriate practices as applying P- fertilizers with due consideration of soil analysis results, increasing soil organic matter, and using P solubilizing bio-fertilizers may be recommended in order not only to enhance uptake of soil non-available P but to meet plant requirements, optimize fertilizer consumption, and prevent environmental hazards as well.

کلیدواژه‌ها [English]

• Phosphorus
• Total phosphorus
• Bio-fertilizers