شناسنامه علمی شماره
دوره 7، شماره 2 ، آذر 1398
فنی ترویجی
مسلم سواری
چکیده
هدف کلی این تحقیق، بررسی عوامل تاثیرگذار بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت پایدار خاک کشاورزی بود. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کشاورزان شهرستان دیواندره بود (N=7931). با استفاده از فرمول نمونهگیری کوکران تعداد 126 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند که برای اعتبار بیشتر یافتهها تعداد 165 پرسشنامه با روش نمونهگیری تصادفی ...
بیشتر
هدف کلی این تحقیق، بررسی عوامل تاثیرگذار بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت پایدار خاک کشاورزی بود. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کشاورزان شهرستان دیواندره بود (N=7931). با استفاده از فرمول نمونهگیری کوکران تعداد 126 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند که برای اعتبار بیشتر یافتهها تعداد 165 پرسشنامه با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای با انتساب متناسب توزیع شد که در نهایت تعداد 150 پرسشنامه تکمیل گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامهای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرونباخ تایید شد (α>0.7). تجزیه و تحلیل دادهها به‌وسیله نرمافزار SPSSwin18 انجام شد. نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که بین نگرش کشاورزان مورد مطالعه براساس شرکت در کلاسهای آموزشی و ترویجی و داشتن شغلی غیر از کشاورزی تفاوت معنیداری وجود دارد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین متغیرهای، میزان درآمد، سابقهکار زراعی، مقدار زمینهای کشاورزی، میزان سواد، میزان استفاده از رسانههای ارتباطی، میزان نگرانی از مسایل زیست محیطی، میزان انگیزه جهت شرکت در طرحهای حفاظت از محیط زیست، استفاده از نشریات آموزشی- ترویجی در زمینه کشاورزی و دانش مدیریت خاک با میزان نگرش کشاورزان رابطه مثبت و با متغیر تعداد قطعات اراضی رابطه منفی و معنیداری دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سه متغیر، میزان درآمد، دانش و میزان استفاده از رسانههای ارتباطی قادرند 7/67 درصد از تغییرات واریانس متغیر وابسته نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت پایدار خاک کشاورزی را تبیین نمایند.
فنی ترویجی
مراد میرزایی؛ رایحه میرخانی؛ ابراهیم مقیسه؛ محمد حسن روزیطلب؛ حسین اسدی
چکیده
تخمینهای کمی و قابل اعتماد از فرآیندهای تخریب خاک برای بهینه کردن و همینطور موثر بودن عملیات مدیریت اراضی و پایداری سامانههای کشاورزی امری ضروری است. در سالهای اخیر ایزوتوپهای پلوتونیوم-240+239 (Pu240+239) به عنوان ردیاب جدید در تحقیقات فرسایش خاک و رسوب پیشنهاد شده است. ایزوتوپهای Pu240+239 مزایایی از جمله نیمه عمر بالا، قابل ...
بیشتر
تخمینهای کمی و قابل اعتماد از فرآیندهای تخریب خاک برای بهینه کردن و همینطور موثر بودن عملیات مدیریت اراضی و پایداری سامانههای کشاورزی امری ضروری است. در سالهای اخیر ایزوتوپهای پلوتونیوم-240+239 (Pu240+239) به عنوان ردیاب جدید در تحقیقات فرسایش خاک و رسوب پیشنهاد شده است. ایزوتوپهای Pu240+239 مزایایی از جمله نیمه عمر بالا، قابل دسترس بودن در محیط، دقت مناسب روشهای اندازهگیری و یکنواخت بودن مقدار آنها در نقاط مرجع را نسبت به دیگر ایزوتوپهای موجود دارا میباشد. برای تبدیل مقدار ایزوتوپهای پلوتونیوم-240+239 (Pu240+239) به میزان جابجایی خاک، مدلهای تبدیلی مناسب مورد نیاز میباشد. تاکنون تحقیقات اندکی در مورد کاربرد ایزوتوپهای پلوتونیوم در فرسایش خاک صورت گرفته است و از این رو تنها تعداد محدودی مدل برای محاسبه فرسایش خاک با استفاده از پلوتونیوم پیشنهاد شده است که هر کدام از این مدلها با محدودیتهایی همراه هستند. این مقاله با هدف بررسی مزایا و محدودیتهای مدلهای موجود جهت تبدیل فعالیت ایزوتوپهای پلوتونیوم-240+239 (Pu240+239) به میزان جابجایی خاک و تعیین مدل مناسب در این زمینه تهیه گردید. با توجه به مزایایی از قبیل مستقل بودن از نوع کاربری اراضی، تعیین دقیق شکل پروفیل خاک اندازهگیری شده، شبیهسازی رفتار دقیق رادیونوکلوئیدهای ریزشی تحت شرایط مختلف و قابل دسترس و قابل ویرایش بودن کد مدل MODERN در مقایسه با سایر مدلهای موجود، این مدل به عنوان مدل مناسب جهت تخمین میزان فرسایش و رسوبگذاری با استفاده از این نوع از رادیونوکلوئیدها توصیه میگردد.
فنی ترویجی
عباس شهدی کومله
چکیده
برخیروش‌های متداول کشاورزی، موفقیت قابل قبولی در استفاده از منابع نداشته و با اتکاء به نهادههای مصنوعی موجب ایجاد سیستمهای زراعی ناپایدار، بروز بحرانهای زیست محیطی و اثرات منفی بر سلامت انسان و دام گردیده است. این در حالی‌ست که ایمنی غذایی و کیفیت محصولات کشاورزی در بسیاری از نقاط جهان، دغدغه اصلی بسیاری از مردم در طبقات ...
بیشتر
برخیروش‌های متداول کشاورزی، موفقیت قابل قبولی در استفاده از منابع نداشته و با اتکاء به نهادههای مصنوعی موجب ایجاد سیستمهای زراعی ناپایدار، بروز بحرانهای زیست محیطی و اثرات منفی بر سلامت انسان و دام گردیده است. این در حالی‌ست که ایمنی غذایی و کیفیت محصولات کشاورزی در بسیاری از نقاط جهان، دغدغه اصلی بسیاری از مردم در طبقات متوسط و پردرآمد جوامع به‌شمار میرود. زراعت ارگانیک یکی از روشهای به‌‌زراعی تولید محصولات کشاورزی است که عدم استفاده از نهادههای شیمیایی یکی از پارامترهای اساسی آن است. بر طبق آمار فائو سطح زیر کشت برنج در ایران در سال 2016، 556787 هکتار بود که بخش وسیعی از آن از پتانسیل و استعداد لازم به‌منظور ترویج روشهای کم‌‌نهاده و بدون نهاده در تولید محصول سالم- ارگانیک برخوردار است. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته و در راستای کاهش و مصرف متعادل کودهای شیمیایی، کاربرد 5/2 تا 20 تن در هکتار کود مرغی، پنج تا 20 تن در هکتار کود گاوی و 10 تا 40 تن در هکتار کود گوسفندی، 20 تن در هکتار کود سبز، پنج تا 10 تن در هکتار کمپوست آزولا، پنج تن در هکتار کمپوست کاه و کلش به‌تنهایی و یا در تلفیق با کودهای شیمیایی در مزارع برنج توصیه شده است و به‌نظر می‌رسد که کاربرد کودهای آلی با بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک، موجب کاهش چشمگیر (70 تا بیش از 90 درصد) مصرف کودهای شیمیایی شده و اثرات مثبت فراوانی را در جهت پایداری تولید برنج به‌دنبال داشته باشد.
فنی ترویجی
محسن حسینعلی زاده؛ محمد علی نژاد؛ حمید زارعی؛ علیرضا جلالی فرد
چکیده
فرسایش تونلی از جمله فرسایشهای آبی و تشدید شونده است که ظهور و گسترش آن موجب تغییرات بارز در منظر زمین، پسرفت اراضی، تخریب محیط‌زیست و تلفات خاک و آب می‌شود. این نوع فرسایش باعث از بین رفتن حاصلخیزی خاک سطحی و نابودی زمینهای کشاورزی شده و خطراتی را برای مردم، ماشین‌آلات کشاورزی، دام و راههای ارتباطی به دنبال دارد. از طرفی ...
بیشتر
فرسایش تونلی از جمله فرسایشهای آبی و تشدید شونده است که ظهور و گسترش آن موجب تغییرات بارز در منظر زمین، پسرفت اراضی، تخریب محیط‌زیست و تلفات خاک و آب می‌شود. این نوع فرسایش باعث از بین رفتن حاصلخیزی خاک سطحی و نابودی زمینهای کشاورزی شده و خطراتی را برای مردم، ماشین‌آلات کشاورزی، دام و راههای ارتباطی به دنبال دارد. از طرفی این نوع فرسایش باعث ایجاد چشماندازهای طبیعی در منطقه شده و به عنوان پناهگاه برای حیاتوحش و رویش گیاهان و درختان وحشی محسوب می‌شود. هدف از این تحقیق معرفی پتانسیلهای مثبت و منفی فرسایش تونلی در بخشی از نهشتههای لسی شرق استان گلستان میباشد. در این تحقیق میدانی، مشخصات تمامی فرسایشهای تونلی از قبیل: نوع درختچههای موجود، نوع کاربری، شیب، موقعیت و جهت جغرافیایی آنها، ثبت و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بیشترین تونلها در کلاس شیب ٤٥-٢٠ درصدو شیبهای مقعر با کاربری مرتعی رخ داده است. از 348 فرسایش تونلی موجود، 133 عدد دارای درخت و درختچه شامل انار، سیاه تلو و انجیر بودند. این نوع فرسایش در نهشتههای لسی محل مناسبی برای رشد گیاهان و درختان میباشد و در اقلیم نیمهخشک میتواند فرصت مناسبی را برای رشد گیاهان فراهم کند.
فنی ترویجی
فاطمه عسکری بزایه؛ اصغر طهماسبی
چکیده
در این مقاله، موانع مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی از دیدگاه مدیران اجرایی و کارشناسان سه اجتماع(شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان، سازمان جهاد کشاورزی گیلان و دانشگاه گیلان و دانشگاه خوارزمی) با بهره گیری از روش کیو مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان می دهد که سه دیدگاه کلی در زمینه موانع تحقق مدیریت مشارکتی ...
بیشتر
در این مقاله، موانع مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی از دیدگاه مدیران اجرایی و کارشناسان سه اجتماع(شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان، سازمان جهاد کشاورزی گیلان و دانشگاه گیلان و دانشگاه خوارزمی) با بهره گیری از روش کیو مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان می دهد که سه دیدگاه کلی در زمینه موانع تحقق مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی وجود دارد که به سه دسته نهادی-ساختاری؛ فنی-سخت افزاری؛ و فرهنگی- رم افزاری قابل تقسیم است. بر این اساس، برای رفع این موانع، راهکارهایی همچون بازنگری و اصلاح ساختار حاکمتی وزارت نیرو در راستای مدیریت مشارکتی آبیاری؛ شفاف سازی قوانین موضوعه منابع آب و جایگاه تشکل های آبیاری؛ تامین مالی بهبود و بازسازی تاسیسات آبیاری و زهکشی از طریق مشارکت بخش دولتی-خصوصی؛ هدایت بودجه های دولتی در مسیر تحریک سرمایه گذاریهای محلی؛ اطلاعرسانی و آموزش کشاورزان در زمینه سیاستها و اهداف دولت، بحران جهانی و ملی آب، ضرورت و الزامات انتقال مدیریت آبیاری به بهرهبرداران، اصول و اهداف تشکلها و انجمنهای آبیاری پیشنهاد شده است.
فنی ترویجی
فاطمه درگاهیان؛ سمانه رضوی زاده
چکیده
با توجه به نرخ پیشرفت اراضی مستعد تولید گردوغبار داخلی، تداوم خشکسالی و روند روبهرشد تغییرات اقلیمی، روند وقوع دیدهای فوق بحرانی یعنی میدان دید افقی100 متر در استان خوزستان، افزایشی میباشد.. در این مطالعه تاثیر سمت و سرعت باد در وقوع این پدیده در کلان شهر اهواز با توجه به اراضی مولد گردوغبار داخلی بررسی شده است. ابتدا برای یک ...
بیشتر
با توجه به نرخ پیشرفت اراضی مستعد تولید گردوغبار داخلی، تداوم خشکسالی و روند روبهرشد تغییرات اقلیمی، روند وقوع دیدهای فوق بحرانی یعنی میدان دید افقی100 متر در استان خوزستان، افزایشی میباشد.. در این مطالعه تاثیر سمت و سرعت باد در وقوع این پدیده در کلان شهر اهواز با توجه به اراضی مولد گردوغبار داخلی بررسی شده است. ابتدا برای یک دوره آماری 15 ساله مشترک، وقوع میدان دید 100 متر پهنه‌بندی شده و نقاط بحرانی‌تر از لحاظ فراوانی رخداد این پدیده مشخص شده است. روند تغییرات بلند مدت سالانه و توزیع ماهانه رخدادها برای یک دوره آماری 65 ساله از سال 1952-2017 برای ایستگاه سینوپتیک اهواز ترسیم شد. با توجه به اهمیت شرایط جو پایدار و آرام در رخداد میدان دید 100 متر توزیع ماهانه و ساعتی رخدادهای 100 متر ایستگاه اهواز در شرایط جو پایدار و هوای آرام بررسی شد. با استفاده از نرم افزار WR-PLOTعلاوه بر گلغبار کلی بلندمدت سالانه، توزیع فصلی سمت و سرعت رخدادها استخراج و گلغبار مربوط به هر فصل ترسیم و تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد تعداد سالانه رخدادهای میدان دید100 متر روند افزایشی و از نظر توزیع ماهانه بیشتر در فصل سرد رخ میدهند؛ به طوری که ماه‌های ژانویه، دسامبر و فوریه بیشترین تعداد رخدادها و در ماه ژوئن و ژولای کمترین تعداد رخدادهای مربوط به میدان دید 100 متر رخ می‌دهد. توزیع فصلی مربوط به سمت و سرعت باد طی رخداد دیدهای 100 متر نشان داد که در فصل گرم بیشتر رخدادها از سمت غرب و شمال غرب و در فصل سرد بیشتر از سمت جنوب و جنوب شرق رخ میدهند. در فصل سرد سال به علت سنگینی هوای سرد و وقوع پدیده اینورژن، رخداد دید 100 متر بویژه در ساعت شش صبح به وقت محلی بیشتر رخ داده است. به علت نقش دوگانه باد در برداشت و رسوبگذاری ذرات گردوغبار ارتباط قوی مستقیم ویا معکوسی بین میدان دید 100 متر و سرعت باد مشاهده نشد. در مجموع در 83 درصد موارد رخداد میدان دید افقی 100 متر در ساعات قبل از ظهر رخ داده است. در 61.8 درصد موارد رخداد این پدیده در شرایط هوای کاملا پایدار و جو آرام رخ داده که در واقع فرصت فرونشینی را برای ذرات گردوغبار فراهم نموده است. آگاهی از توزیع زمانی و مکانی رخداد دید فوق بحرانی 100 متر در برنامهریزیهایی از قبیل عملیات کنترل کانونهای ریزگرد و همچنین برنامه پرواز هواپیما و تعطیلی مدارس و مراکز دولتی میتواند مفید باشد.
فنی ترویجی
نادر حیدری
چکیده
اصطلاح کارایی مصرف آب (WUE) (به واحد کیلوگرم محصول تولید شده به متر مکعب آب تعرّق شده) برای اولین بار توسط "د- ویت" (1958) ارائه گردید. بعد از آن واژه وسیعتر بهرهوری آب (WP) توسط مولدن (1997) مطرح شد. هدف از ارائه این مفهوم جدید آن بود که بتوان توسط آن نتایج آزمایشهای مزرعهای مرتبط با آب و تمهیدات مدیریت آبیاری و همچنین فرصتها ...
بیشتر
اصطلاح کارایی مصرف آب (WUE) (به واحد کیلوگرم محصول تولید شده به متر مکعب آب تعرّق شده) برای اولین بار توسط "د- ویت" (1958) ارائه گردید. بعد از آن واژه وسیعتر بهرهوری آب (WP) توسط مولدن (1997) مطرح شد. هدف از ارائه این مفهوم جدید آن بود که بتوان توسط آن نتایج آزمایشهای مزرعهای مرتبط با آب و تمهیدات مدیریت آبیاری و همچنین فرصتها برای صرفهجویی در مصرف آب و بهبود بهرهوری آب، به همراه پشتیبانی فرایندهای تصمییمسازی برای تخصیص آب، را مشخص و ارائه نمود. دراین تحقیق تعریف و تشریح کاملی از بحث بهرهوری آب و چالشهای استفاده از این شاخص در بحث صرفه جویی واقعی آب به منظور حل بحران آب کشور به عمل آمده است. برای حل بحران آب کشور ارزیابیهای صرفا مبتنی بر شاخص بهرهوری آب که در مخرج کسر آن آب کاربردی و یا به اصطلاح آب برداشت شده از منبع (Withdrawal) قرار گرفته باشد (WPAW) تا حدی گمراه کننده بوده و مبین صرفه جویی واقعی و یا استفاده موثر از آب به خصوص در ارزیابی سیستمهای آبیاری معروف به سیستمهای آبیاری صرفهجو (نظیر آبیاریهای تحت فشار) نمیباشد. لذا پیشنهاد مینماید که برای رفع این نقیصه بهره وری آب مبتنی بر تبخیر تعرّق (WPET) ملاک عمل قرار گیرد. به دنبال تبیین تئوری بهره وری آب، تحقیق برای محاسبه WPETمتدولوژی محاسباتی ساده و مبتنی بر دادههای موجود و کم هزینه نیاز آبی و عملکرد محصولات کشاورزی در کشور (یعنی به ترتیب دادهها و اطلاعات موجود در سند ملی آب و آمار عملکرد موجود در آمار نامههای کشاورزی) را ارائه مینماید. به عنوان مثال موردی از این روش و با استفاده از دادههای موجود، WPETمحصولات عمده حوزه آبخیز کرخه یعنی گندم، جو، یونجه، سیب زمینی، ذرت علوفهای، شبدر، ذرت دانه ای، چغندرقند، پیاز، گوجه فرنگی، خیار و هندوانه، به ترتیب برابر32/1 ،49/1 ،22/1 ،74/5 ،93/7 ،73/1 ،37/1 ،17/6 ،61/6 ،24/8 ،07/5 ،94/6، و سپس مقدار آن برای کل حوزه آبخیز برابر 05/2 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه گردید. به منظور یافتن ارتباط ریاضی لازم بین WPETو WPAW ، با استفاده از آمار و ارقام بهره وری آب، اندازهگیری شده به روش های معمول مزرعه (یعنیWPAW) برای محصولات مذکور در حوزه آبخیز کرخه و حتی کشور و ارائه شده در منابع علمی مختلف، رابطه رگرسیونی با برازش مناسبی (R2=0.96) یافت شد و با استفاده از این رابطه مقدار WPAWحوزه آبخیز کرخه برابر 20/1 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه گردید که با مقادیر ذکر شده در منابع علمی مختلف همخوانی مناسبی دارد. این تحقیق پیشنهاد مینماید که این روش محاسباتی ساده که برای مقاصد کاربردی ضمن هزینه کم آن به دلیل استفاده از بانک دادههای موجود در کشور، از دقت مناسبی نیز برای مقاصد کاربردی برخوردار است، در کنار سایر روشهای اندازهگیری مستقیم مزرعهای بهره وری آب (که صرفا مقادیر WPAWرا ارائه مینمایند) به عنوان روشی برای محاسبه WPET و به دنبال آن WPAW (با روشی بسیار کم هزینهتر) به کار برده شود.
فنی ترویجی
هدیه احمدپری؛ مریم صفوی گردینی؛ محبوبه ابراهیمی
چکیده
تبخیر-تعرق مرجع یکی از عوامل مهم چرخه آب در طبیعت است که باید در طرحهای آبیاری، تأسیسات آبی، مطالعات زهکشی و هیدرولوژیکی برآورد شود. این عامل بیانگر میزان تلفات بالقوه آب از سطح خاک مرطوب و پوشش گیاهی بوده و ازاین‌رو مطالعه آن حائز اهمیت میباشد. در تحقیق حاضر به‌منظور مقایسه روشهای تبخیر- تعرق و تعیین مناسبترین روش ...
بیشتر
تبخیر-تعرق مرجع یکی از عوامل مهم چرخه آب در طبیعت است که باید در طرحهای آبیاری، تأسیسات آبی، مطالعات زهکشی و هیدرولوژیکی برآورد شود. این عامل بیانگر میزان تلفات بالقوه آب از سطح خاک مرطوب و پوشش گیاهی بوده و ازاین‌رو مطالعه آن حائز اهمیت میباشد. در تحقیق حاضر به‌منظور مقایسه روشهای تبخیر- تعرق و تعیین مناسبترین روش برآورد تبخیر- تعرق مرجع شهرستان خرمبید، روش ترکیبی پنمن- مانتیث-فائو به‌عنوان روش مرجع در نظر گرفته‌شده و دقت روشهای مختلف مورد استفاده در نرمافزار Ref-ETبر اساس آن موردبررسی قرار گرفت. کارایی روشهای مورد مقایسه با استفاده از آمارههای جذر میانگین مربعات خطا نرمال شده (NRMSE)، میانگین انحراف خطا (MBE)، کارایی مدل (EF) و شاخص توافق (d) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که به ترتیب روشهای پنمن- مانتیث استاندارد ASCE،پنمن- مانتیثASCE ، پنمن- مانتیثASCE با ورود مقاومت به‌وسیله کاربر، پنمن کیمبرلی(۱۹۷۲)، پنمن اصلاح شده فائو، پنمن فائو، پنمن کیمبرلی(۱۹۹۶)، پنمن، هارگریوز-سامانی، تشعشعی-فائو، بلانی- کریدل، پریستلی- تیلور، ماکینگ، تورک و تشت تبخیر فائو دارای کمترین MBEو NRMSE و بیشترین EF و dمی‌باشند. اگرچه معادلات بر پایه پنمن می‌توانند میزان تبخیر-تعرق را با استفاده از دادههای دما، رطوبت نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی و با دقت بهتری برآورد نمایند ولی در صورت عدم دسترسی به این اطلاعات در شهرستان خرمبید میتوان از روش تجربی هارگریوز و سامانی میزان تبخیر و تعرق مرجع را با خطای کمتری نسبت به سایر روشهای تجربی برآورد کرد.