میر ناصر نویدی؛ هادی اسدی رحمانی؛ منصور چترنور؛ رسول خوارزمی؛ محمد جمشیدی؛ علیرضا ضیایی جاوید؛ زهرا محمداسماعیل؛ فاطمه ابراهیمی میمند
چکیده
تغییر کاربری اراضی کشاورزی یکی از چالشهای مهم در ارتباط با تولید محصولات کشاورزی و امنیت غذایی محسوب میشود. که نتیجه آن از دست رفتن خاک و به خطر افتادن امنیت غذایی است. این مطالعه با هدف بررسی چالشهای مرتبط با اراضی حاصلخیز کشاورزی ایران صورت گرفت که تهدید کاربری اراضی کشاورزی را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. در ادامه ...
بیشتر
تغییر کاربری اراضی کشاورزی یکی از چالشهای مهم در ارتباط با تولید محصولات کشاورزی و امنیت غذایی محسوب میشود. که نتیجه آن از دست رفتن خاک و به خطر افتادن امنیت غذایی است. این مطالعه با هدف بررسی چالشهای مرتبط با اراضی حاصلخیز کشاورزی ایران صورت گرفت که تهدید کاربری اراضی کشاورزی را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. در ادامه با مروری بر قوانین تغییر کاربری اراضی در کشورهای مختلف و بررسی قوانین موجود در کشور ایران، سیاست‌های کلی مرتبط با صیانت از اراضی کشاورزی مورد واکاوی قرار گرفته است. بررسیها نشان داد که هر کشور مجموعه قوانینی را برای حفاظت از اراضی کشاورزی تدوین کرده است. ارزیابی قوانین کاربری اراضی در ایران نشان میدهد که علیرغم وجود قوانین مرتبط، اجرای آن‌ها بسیار ضعیف بوده و دلایل اجتماعی و تاریخی تغییر کاربری اراضی نیز در کنار عدم پایبندی جامعه به قانون در این مورد اثرگذار بوده است. نتایج ارزیابی تغییرات زمانی رشد و توسعه کلانشهرها نشان داد که وسعت محدوده شهری در مراکز استانهای مختلف گسترش زیادی داشته که موجب از بین رفتن اراضی حاصلخیز کشاورزی در محدوده این شهرها شده است. آمار پنج‌ساله تقاضای تغییر کاربری اراضی به تفکیک استانها نیز بیانگر تمایل مالکان به تغییر کاربری اراضی برای سودآوری بیشتر بوده که نتیجه آن از بین رفتن خاک‌های حاصلخیز، کاهش تولیدات کشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی کشور است.
یاسر صفری
چکیده
امنیت غذایی یک مفهوم چند زمینه‌ای با هدف ارزیابی دسترسی افراد به غذای کافی، سالم و مغذی است. دست‌یابی به امنیت غذایی پایدار مستلزم توجه هم‌زمان به طیف وسیعی از عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و برهم‌کنش‌های محتمل این عوامل است. بی‌شک، اطلاع درست از وضعیت حال حاضر امنیت غذایی در سطوح منطقه‌ای، ملی و یا جهانی پیش‌شرط انجام ...
بیشتر
امنیت غذایی یک مفهوم چند زمینه‌ای با هدف ارزیابی دسترسی افراد به غذای کافی، سالم و مغذی است. دست‌یابی به امنیت غذایی پایدار مستلزم توجه هم‌زمان به طیف وسیعی از عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و برهم‌کنش‌های محتمل این عوامل است. بی‌شک، اطلاع درست از وضعیت حال حاضر امنیت غذایی در سطوح منطقه‌ای، ملی و یا جهانی پیش‌شرط انجام برنامه‌ریزی‌های هدفمند آتی است. نظر به فراگیر بودن مفهوم امنیت غذایی، تاکنون شاخصهای متفاوتی توسط برخی سازمان‌های بین‌المللی برای اندازه‌گیری ناامنی غذایی ارائه شده است که هر کدام نوع نگاه متفاوتی به این مقوله دارند. با این وجود، به نظر می‌رسد وجه اشتراک اغلب این شاخص‌ها، کم‌توجهی و حتی نادیده انگاشتن نقش منابع طبیعی تولید، به‌ویژه خاک است. در نتیجه، کاربرد چنین شاخص‌هایی، به‌ویژه در مناطق درگیر با محدودیت‌های محیطی و معضل تنزل کیفی اراضی، می‌تواند به نتایج غیر دقیق و گمراه‌کننده‌ای منجر شود. از این رو، نوشتار حاضر در صدد است تا با مرور رایج‌ترین شاخصهای سنجش امنیت غذایی در ایران و تشریح کلی معیارهای مورد استفاده آن‌ها، سطح توجه این شاخص‌ها به منابع محیطی تولیدات غذایی را بررسی کند. علاوه بر این، به‌منظور توجیه لزوم توجه به نقش کلیدی خاک در دست‌یابی به امنیت غذایی، به‌ویژه در کشور ایران، این نوشتار سعی بر تبیین دقیق روند اثرپذیری هر یک از ابعاد مختلف امنیت غذایی از جنبه‌های گوناگون تخریب خاک دارد.
امین حیدری؛ علی بهشتی آل آقا؛ فاطمه رخش؛ حمیدرضا چقازردی
چکیده
خاکورزی می‌تواند از طریق ایجاد تغییر در ویژگیهای خاک، به پایداری کشاورزی و بهبود کیفیت خاک کمک نماید. یکی از ابزارهای مفید برای بررسی وضعیت مدیریت خاک در سامانههای مختلف خاکورزی، ارزیابی کیفیت خاک با استفاده از شاخصهای کمی است. این مطالعه به‌منظور بررسی اثرات سامانههای مختلف خاکورزی بر برخی از شاخصهای ...
بیشتر
خاکورزی می‌تواند از طریق ایجاد تغییر در ویژگیهای خاک، به پایداری کشاورزی و بهبود کیفیت خاک کمک نماید. یکی از ابزارهای مفید برای بررسی وضعیت مدیریت خاک در سامانههای مختلف خاکورزی، ارزیابی کیفیت خاک با استفاده از شاخصهای کمی است. این مطالعه به‌منظور بررسی اثرات سامانههای مختلف خاکورزی بر برخی از شاخصهای کیفیت خاک در یک مزرعه تحقیقاتی در استان کرمانشاه انجام گرفت. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو عمق صفرتا 25 و 25 تا 50 سانتی‌متری و در سه روش مختلف بی خاکورزی، خاکورزی کاهشی و خاکورزی مرسوم انجام شد. ویژگیهای مختلف خاک اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سامانههای خاکورزی بر ویژگیهای زیستی با شدتهای مختلفی تأثیرگذار بوده است. با تغییر سامانه خاکورزی مرسوم به حفاظتی، بیشتر ویژگیهای خاک تغییر مثبتی داشته و منجر به بهبود کیفیت خاک گردید. در بین ویژگیهای زیستی، کربن زیست زنده میکروبی به ترتیب با 53/49 و42/45 درصد افزایش، بیشترین تغییر را داشت. در بین ویژگیهای مورد بررسی، ویژگیهای زیستی در مقایسه با ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی بیشتر تحت تأثیر سامانه های مختلف خاکورزی قرار گرفت. شاخصهای کیفیت تجمعی و نِمِرو بیشترین مقدار را بهترتیب در سامانه بیخاکورزی، کاهشی و مرسوم داشته و شاخص کیفیت تجمعی صحت بیشتری در تعیین کیفیت خاک داشت.
حسین اسدی؛ حسین بشارتی؛ منوچهر گرجی
چکیده
کشور ایران با قرارگرفتن در محدوده خشک و نیمه‌خشک جهان و نیز با توجه به شرایط زمین‌شناسی و پستی و بلندی، دارای محدودیت‌های متنوع و گسترده‌ای در منابع خاک و اراضی می‌باشد. این محدودیت‌ها با بهره‌برداری‌های غیراصولی و فشرده در طی چند دهه گذشته، موجب ایجاد چالشهای فراوانی برای این منابع پایه و در نتیجه به خطر افتادن امنیت غذایی ...
بیشتر
کشور ایران با قرارگرفتن در محدوده خشک و نیمه‌خشک جهان و نیز با توجه به شرایط زمین‌شناسی و پستی و بلندی، دارای محدودیت‌های متنوع و گسترده‌ای در منابع خاک و اراضی می‌باشد. این محدودیت‌ها با بهره‌برداری‌های غیراصولی و فشرده در طی چند دهه گذشته، موجب ایجاد چالشهای فراوانی برای این منابع پایه و در نتیجه به خطر افتادن امنیت غذایی و سلامت جامعه شده است. در این مقاله، ضمن بیان مختصر اهمیت و کارکردهای خاک، وضعیت فعلی، و مهم‌ترین چالش‌ها و محدودیت‌های منابع منابع خاک کشور تبیین شده‌است. بر اساس اطلاعات و داده‌های موجود، فرسایش آبی و بادی خاک مهم‌ترین عامل تخریب خاک در ایران است که دارای پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیطی فراوان و گسترده‌ای است. فرسایش خاک به شکل‌های مختلف بادی و آبی در گستره ایران در همه کاربری‌ها وجود دارد. فرسایش‌های سطحی اغلب در دیمزارها و مراتع تخریب شده بسیار معمول می‌باشد. در حالی که فرسایش‌های عمقی (آبکندی و کناره‌ای) نقش غالب و اصلی را در تلفات کل خاک و رسوبدهی حوضه‌ها دارند. کم‌ترین مقدار متوسط فرسایش خاک براورد شده در کشور، خیلی بیشتر از حدقابل تحمل خاک و توان خاکسازی می باشد. مهم‌ترین عامل تخریب خاک در اراضی فاریاب، شورشدن خاک است. دست‌کم بیش از 50 درصد اراضی تحت کشت آبی کشور با مشکل فزاینده شوری مواجه هستند. تغییر کاربری اراضی را شاید بتوان مهم‌ترین و اضطراری‌ترین چالش منابع خاک کشور به ویژه اراضی حاصلخیز کشاورزی دانست که دارای پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی می‌باشد. کمبود کربن آلی و کاهش توان تولیدی منابع خاک از محدودیت‌های مهم کیفیت اراضی کشاورزی می‌باشد که امنیت و سلامت غذایی کشور را به شدت تهدید می‌کنند. تخریب منابع خاک کشور، نه تنها کارکرد تولیدی و زیست محیطی آن را تحت تاثیر قرار داده، بلکه ظرفیت اراضی و سرزمین را برای مقابله و سازگاری با تغییر اقلیم، وقوع خشکسالی و سیل نیز به شدت کاهش داده است. وقوع سیلاب‌های شدید با تواتر بیشتر از دوره بازگشت رخدادهای بارندگی، و نیز خشکسالی‌های شدیدتر از نشانه‌های این روند می‌باشند.
سید پدرام نی نیوا؛ مهرناز شهریور؛ علی نجفی نژاد
دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1400، ، صفحه 221-230
چکیده
استفاده از منابع طبیعی بهعنوان اصل اساسی زندگی، نیازمند دیدگاهی در راستای پتانسیلها و واقعیتهای حاکم بر آن است که تحت برنامهریزی و مدیریت اصولی انجام میپذیرد، هرگونه بهرهبرداری بدون توجه به اصول پایداری، تأثیرات جبران‌ناپذیر و یا پر هزینه را رقم میزند. مطالعه حاضر به پیشبینی و برآورد مقدار جابجایی خاک حاصل ...
بیشتر
استفاده از منابع طبیعی بهعنوان اصل اساسی زندگی، نیازمند دیدگاهی در راستای پتانسیلها و واقعیتهای حاکم بر آن است که تحت برنامهریزی و مدیریت اصولی انجام میپذیرد، هرگونه بهرهبرداری بدون توجه به اصول پایداری، تأثیرات جبران‌ناپذیر و یا پر هزینه را رقم میزند. مطالعه حاضر به پیشبینی و برآورد مقدار جابجایی خاک حاصل از عملیات خاکورزی با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی در راستای ارزیابی، ارائه الگوهای برنامهریزی، اتخاذ تصمیمات مدیریتی، ترویج، آموزش و اجرای پروژه‌های سودمند در ارتباط با کاهش نرخ جابجایی خاک در اراضی زراعی زیرحوضه چهلگزی با توجه به نقشه کاربری اراضی سال 1393 پرداخته است. طی این پژوهش ابتدا نقشه کابری اراضی و شیب اراضی زراعی منطقه، تهیه و نوع ادوات خاکورزی (گاوآهن و چیزل) مورد استفاده نیز از طریق بازدید میدانی تعیین شد و سپس معادلات پیشبینی میزان جابجایی خاک متناسب با نوع ادوات در منطقه انتخاب و با استفاده از آن اقدام به برآورد مقدار جابجایی خاک شد. نتایج پژوهش بیانگر پتانسیل بالای این زیرحوضه در فرسایش خاکورزی و جابجایی خاک با توجه به سهم قابل توجه مساحت اراضی زراعی دیم است؛ بهگونهای که متوسط میزان پیشبینی جابجایی طولی خاک در جهت شیب با استفاده از معادلات گاوآهن‌برگرداندار بهعنوان ابزار غالب در زیرحوضه از 1/40 تا 44/53 متر تعیین شد که با توجه به اهمیت عملیات و فرسایش خاکورزی و همچنین موقعیت زیرحوضه در تأمین آب سد قشلاق نیازمند جدیت و توجه بیشتر به کاهش نرخ جابجایی خاک و واقعیتهای حاکم بر سیستم کشاورزی استان کردستان و کشور ایران است.